بهترین روش آموزش مفاهیم به کودک اوتیسم

راهنمای جامع برای والدین و درمانگران در جهت آموزش مفاهیم پایه به کودکان اوتیسمی

آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسمی یکی از چالش‌های اصلی در درمان و آموزش این کودکان است. کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم (ASD) معمولاً در درک و استفاده از مفاهیم اولیه مانند رنگ‌ها، اشکال، اندازه‌ها، روابط اجتماعی و مفاهیم زبانی با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. اما خبر خوب این است که با استفاده از روش‌های ساختاریافته، تخصصی و مداخله زودهنگام، می‌توان این مهارت‌ها را به‌طور مؤثری آموزش داد و تقویت کرد.

در این مقاله، با استفاده از تجربیات کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و منابع آکادمی دیجی‌اسپیچ، به بررسی روش‌های بهترین آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسمی پرداخته می‌شود. این روش‌ها می‌تواند هم برای والدین و هم برای درمانگران کاربردی باشد.

چرا آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسمی دشوار است؟

کودکان اوتیسمی ممکن است در یادگیری مفاهیم با چالش‌هایی مواجه شوند که به دلیل ویژگی‌های خاص این اختلال است. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

۱. اختلالات در پردازش اطلاعات حسی

کودکان اوتیسمی معمولاً از نور، صدا، و یا لمس حساس‌ترند و این می‌تواند بر توانایی آن‌ها برای پردازش اطلاعات مربوط به مفاهیم تأثیر بگذارد.

۲. کاهش تعاملات اجتماعی و ارتباطی

این کودکان اغلب در برقراری ارتباط با دیگران یا درک زبان بدن و اشارات دچار مشکل هستند که می‌تواند در درک مفاهیم اجتماعی و کلامی تأثیر بگذارد.

۳. نیاز به روتین و پیش‌بینی‌پذیری

کودکان اوتیسمی اغلب به تغییرات شدید در محیط واکنش نشان می‌دهند و در صورت وجود هرگونه تغییر در محیط یا برنامه روزانه ممکن است اضطراب و بی‌قراری نشان دهند.

بهترین روش‌ها برای آموزش مفاهیم به کودک اوتیسمی

۱. استفاده از روش‌های چندحسی (Multisensory Approaches)

کودکان اوتیسمی غالباً از اطلاعات حسی برای یادگیری استفاده می‌کنند. روش‌های چندحسی، یعنی استفاده از ترکیبی از حواس مختلف برای آموزش مفاهیم، یکی از بهترین روش‌ها برای این کودکان است.

چگونه از این روش استفاده کنیم؟

• دیداری (تصاویر، ویدیوها، فلش‌کارت‌ها): از تصاویر رنگارنگ و کارت‌های آموزشی برای تدریس مفاهیم مانند رنگ‌ها، اشکال، اعداد و حیوانات استفاده کنید. کودک با دیدن این تصاویر می‌تواند ارتباط معنایی با کلمات پیدا کند.

• شنیداری (آهنگ‌ها، صداها): از آهنگ‌های ساده و داستان‌های صوتی برای آموزش مفاهیم روزمره و اجتماعی استفاده کنید.

• لمسی (اسباب‌بازی‌ها، اشیاء مختلف): با استفاده از اسباب‌بازی‌هایی که شکل، اندازه و بافت‌های مختلف دارند، مفاهیم مانند اندازه‌ها، اشکال و رنگ‌ها را آموزش دهید.

۲. استفاده از کارت‌های PECS (Picture Exchange Communication System)

یکی از روش‌های مؤثر در آموزش مفاهیم، به‌ویژه در کودکان غیرکلامی یا کم‌کلام، استفاده از سیستم ارتباطی با تصاویر یا PECS است. این روش به کودکان کمک می‌کند تا از طریق تصاویر و نمادها خواسته‌های خود را بیان کنند و ارتباط برقرار کنند.

مراحل آموزش PECS:

1. شروع با کارت‌های ساده: ابتدا کارت‌های حاوی تصاویری ساده از اشیاء روزمره را به کودک نشان دهید.

2. تشویق به استفاده از تصاویر برای درخواست: وقتی کودک به چیزی نیاز دارد، از او بخواهید که کارت مرتبط را به شما بدهد.

3. انتقال به جملات تصویری: کودک را تشویق کنید که از کارت‌ها برای ساختن جملات تصویری استفاده کند.

۳. آموزش از طریق بازی‌های تعاملی

بازی‌های تعاملی یکی از بهترین راه‌ها برای آموزش مفاهیم به کودک اوتیسمی است. بازی‌های گروهی و یک‌به‌یک، به ویژه آن‌هایی که به طور ساختاریافته و با هدف مشخص طراحی شده‌اند، به کودک کمک می‌کنند تا درک بهتری از مفاهیم اجتماعی و شناختی پیدا کند.

نوع بازی‌ها:

• بازی‌های تقلیدی: مانند تقلید از حرکت‌های ساده یا صداهای مختلف

• بازی‌های ساختاریافته: استفاده از لگو، پازل یا بازی‌هایی که کودک را تشویق به یادگیری مفاهیم هندسی، شمارش و دسته‌بندی می‌کنند.

• بازی‌های دراماتیک: بازی‌هایی که در آن‌ها کودکان می‌توانند نقش‌های اجتماعی مختلف را تمرین کنند و از طریق آن مفاهیم اجتماعی را یاد بگیرند.

۴. استفاده از ویدیوها و تصاویر متحرک

کودکان اوتیسمی معمولاً به تصاویر متحرک علاقه زیادی دارند. استفاده از ویدیوهای آموزشی که مفاهیم را به صورت جذاب و رنگارنگ نمایش می‌دهند، می‌تواند در آموزش مفاهیم مانند رنگ‌ها، اعداد و روابط اجتماعی مؤثر باشد.

نکات استفاده از ویدیو:

• ویدیوهای کوتاه و جذاب که مفاهیم را به‌صورت بصری و با موسیقی ساده و جالب نشان می‌دهند.

• استفاده از ویدیو برای آموزش رفتارهای اجتماعی مثل گفتن “سلام” یا “لطفاً” در موقعیت‌های مختلف.

۵. آموزش مفاهیم اجتماعی و کلامی با استفاده از داستان‌گویی

داستان‌گویی یکی از روش‌های جذاب برای آموزش مفاهیم اجتماعی و رفتاری به کودکان اوتیسمی است. از طریق داستان‌های ساده و تصویری می‌توان کودکان را با مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و رفتاری آشنا کرد.

چگونه داستان‌ها کمک می‌کنند؟

• آموزش مهارت‌های اجتماعی: مانند یادگیری نوبت‌گیری، اشتراک‌گذاری یا همکاری با دیگران.

• تقویت درک کلامی: داستان‌ها می‌توانند به کودک کمک کنند تا واژگان جدید را یاد بگیرد و درک بهتری از زبان پیدا کند.

آموزش مفاهیم به کودکان اوتیسمی، اگر با دقت، صبر و روش‌های مناسب انجام شود، می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی در رشد شناختی، اجتماعی و زبانی آن‌ها داشته باشد. با استفاده از روش‌های چندحسی، سیستم PECS، بازی‌های تعاملی، ویدیوهای آموزشی و داستان‌گویی، می‌توان مفاهیم پایه‌ای و مهارت‌های اجتماعی و زبانی را به کودکان اوتیسمی آموزش داد.

ما در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و دیجی‌اسپیچ آماده‌ایم تا با استفاده از پکیج‌های آموزشی، جلسات تخصصی گفتاردرمانی و آموزش‌های عملی به والدین، به شما در این مسیر کمک کنیم. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید از طریق وب‌سایت‌ها و کانال‌های اجتماعی ما با ما تماس بگیرید.

این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی تهیه شده است.